Mijn DOKA
Hieronder een paar plaatjes van mijn DOKA - donkere kamer.
De foto's zijn gemaakt met de digitale Pentax, met een 18mm lens met een voorzetlens van 0.45 x. M.a.w. c.a. 8 mm.; een uitsnede van c.a. 12mm op kleinbeeldfilm.De DOKA is dus niet zo groot als hij op deze beelden lijkt.
2 settings 'door elkaar gehusseld': met de schalen op de plek en de vergroter in beeld bij het afdrukken van (ZW-) foto's, met de ontwikkeldrums op de plaats voor het ontwikkelen van filmpjes.
Het zilver is de dak-isolatie; de zwarte vuilniszakken ertegenaan is deels om tocht tegen te gaan in de hoeken, deels om reflectie-licht van de vergroter te verminderen. De wastafel, stoel etc. zijn allemaal laag opgesteld / gemaakt; op bijvoorbeeld 40 cm hoogte om erbij te kunnen zitten. De poten zijn bijvoorbeeld afgezaagd hiervoor. In de DOKA kan ik niet rechtop staan, ook niet in het midden.
Het plastic op de tafel / vloer etc. moet ervoor zorgen dat spetters zo goed mogelijk worden opgevangen en de vloer schoon blijft. Elektra gaat met een centrale schakelaar altijd uit bij het verlaten van de ruimte, de lampen zijn allemaal per stuk te regelen
De foto's zijn gemaakt met de digitale Pentax, met een 18mm lens met een voorzetlens van 0.45 x. M.a.w. c.a. 8 mm.; een uitsnede van c.a. 12mm op kleinbeeldfilm.De DOKA is dus niet zo groot als hij op deze beelden lijkt.
2 settings 'door elkaar gehusseld': met de schalen op de plek en de vergroter in beeld bij het afdrukken van (ZW-) foto's, met de ontwikkeldrums op de plaats voor het ontwikkelen van filmpjes.
Het zilver is de dak-isolatie; de zwarte vuilniszakken ertegenaan is deels om tocht tegen te gaan in de hoeken, deels om reflectie-licht van de vergroter te verminderen. De wastafel, stoel etc. zijn allemaal laag opgesteld / gemaakt; op bijvoorbeeld 40 cm hoogte om erbij te kunnen zitten. De poten zijn bijvoorbeeld afgezaagd hiervoor. In de DOKA kan ik niet rechtop staan, ook niet in het midden.
Het plastic op de tafel / vloer etc. moet ervoor zorgen dat spetters zo goed mogelijk worden opgevangen en de vloer schoon blijft. Elektra gaat met een centrale schakelaar altijd uit bij het verlaten van de ruimte, de lampen zijn allemaal per stuk te regelen
De hierbovenstaande plaatjes zijn gemaakt met een 18mm lens op een digitale APS-C camera; met een 0,45x wide-adapter erop.
Effect dus van een 8,1 mm lens (12,15mm op een kleinbeeldformaat negatief/sensor).
Ik moet ook telkens wisselen tussen film-ontwikkelen of afdrukken; zoals je ziet moet de CPE van de tafel af om de schalen te kunnen plaatsen. De schalen van fixeer en stopbad (geel en rood) staan gedeeltelijk onder / achter de tafel waar de vergroter op staat; afdrukken horizontaal verplaatsen, anders komen ze tegen het dak aan.
Vanwege de ruimte, licht en zicht werk ik niet van links naar rechts, maar in het midden de grotere schaal voor de ontwikkelaar, links ervan stopbad en fixeer (daar kan dus sneller licht uit de vergroter komen en is deels uit het zicht ontnomen door de tafel die er voor hangt).
Bij het verplaatsen van een afdruk naar het spoelbad (in de wastafel) moet ik dus de ontwikkelschaal afdekken (een omgekeerde schaal eroverheen) zodat geen druppel fixeer in de ontwikkelaar komt.
Effect dus van een 8,1 mm lens (12,15mm op een kleinbeeldformaat negatief/sensor).
Ik moet ook telkens wisselen tussen film-ontwikkelen of afdrukken; zoals je ziet moet de CPE van de tafel af om de schalen te kunnen plaatsen. De schalen van fixeer en stopbad (geel en rood) staan gedeeltelijk onder / achter de tafel waar de vergroter op staat; afdrukken horizontaal verplaatsen, anders komen ze tegen het dak aan.
Vanwege de ruimte, licht en zicht werk ik niet van links naar rechts, maar in het midden de grotere schaal voor de ontwikkelaar, links ervan stopbad en fixeer (daar kan dus sneller licht uit de vergroter komen en is deels uit het zicht ontnomen door de tafel die er voor hangt).
Bij het verplaatsen van een afdruk naar het spoelbad (in de wastafel) moet ik dus de ontwikkelschaal afdekken (een omgekeerde schaal eroverheen) zodat geen druppel fixeer in de ontwikkelaar komt.
De vergroter
De vergroter wordt / is een bijzondere combinatie van diverse Meopta-vergroters.
En wel: 2 Axomat (kleinbeeld-) vergroters; een 2 en een 3; delen van 4 Opemus-vergroters (2a, 3 en 4).
Andere delen van de originele vergroters zijn in gebruik in de 'scanner', zie "Opemus Als Scanner".
Dit om het meest mogelijke te halen uit deze vergroters in de krappe ruimte.
Het lastigste is de hoogte: de kop van de vergroter zit al snel tegen het dak, gedeeltelijk naast de nokbalk van het huis. Daardoor zijn de formaten waarop vergroot kan worden flink beperkt, incl. uitsnedes van de negatieven.
Een nadeel van een Opemus-vergroter bij het gebruik met kleinbeeldfilm is dat maar een deel van het licht gebruikt wordt voor het kleine negatief (de rest schijnt op de maskers van 6x6 naar kleinbeeld). Dat zorgt voor lange belichtingstijden die bij een beetje vergroting al snel over de minuut heen kunnen komen met multigrade-papier hardheid 4 of hoger met een paar keer gediafragmeerd.
Nu is alles behoorlijk uitwisselbaar tussen de verschillende vegroters en passen bijvoorbeeld de lichtkappen van de Opemus gewoon op de Axomat en is een Axomat vergroter te hangen in de hoofdbuis van de Opemus.
De maximale vergroting van 11x is met de Axomat zelfs met aanpassingen nog niet haalbaar omdat de kop tegen het dak komt maar het is in ieder geval een stuk beter dan met een originele Opemus.
Van onder naar boven de vergroter:
* De grondplaat is een aangepaste plaat waar een 3 op stond die ik gekregen heb. Zonder latjes / pootjes direct op de tafel te plaatsen. In de tafel laten zakken gaat niet want daar is de tafel niet stevig genoeg voor. De standaard-bevestiging van de mast is niet bruikbaar want die steekt onder de plaat uit.
* Aangepast: de masthouder van een Opemus 2a: deze heeft de klemschroef aan de bovenkant van de mast inplaats van aan de onderkant.
De mast is de meest schone (minste roest) die ik heb, zodat alles soepeltjes loopt
Op de grondplaat kan ik voor kleine vergrotingen een vergrotingsbord leggen, of een plankje met spijkertjes zonder kop waar het fotopapier tegen aan komt: voor afdrukken zonder witte randen.
Voor de grotere formaten is dat plankje ook al te dik, dus gebruik ik een papieren vel waar de markeringen van de hoeken van het vel op te tekenen zijn. Het vel gewoon vastzetten met wat plakband. Bij het plaatsen van het vel fotopapier moet je dan natuurlijk goed oppassen dat alles recht ligt en niet bewegen of ademen in de buurt zodat het vel niet verschuift (het ligt los op de plaat).
Zo win je toch een paar centimeter in de hoogte!
Aan de mast zit een klem waarin de eigenlijke vergroter geplaatst wordt. Dat kan naar keuze een Axomat of Opemus zijn. De Axomat II of III of de Opemus III of IV gebruiken hetzelfde systeem en het is dus klik en klem: gewisseld van negatiefformaat.
Bij de Axomat II en bij de Opemus III is geen filterhouder in de kop aanwezig, zodat de houders daarvan (de ringen rond de condensor) lager zijn dan de opvolgers van de Axomat III en de Opemus IV. Hierdoor is bij gebruik van de oudere houders een grotere vergroting mogelijk.
Bij papier met vaste gradatie (/hardheid) maakt dit niets uit, bij multigrade-papier is het lastig werken en is de kwaliteit een stuk minder doordat je het filter dan onder de lens moet houden. Een beetje stof, een reflectie van het licht op het filter of een beweging van het filter door te ademen is voldoende voor wazige foto's..
Gelukkig heb ik veel vaste-gradatie-papier en kan ik de meeste grotere vergrotingen op deze manier maken.
Bij kleine vergrotingen is het meestal makkelijker om de filterhouder te gebruiken. Doordat ik 2 filterlaadjes heb (1 uit de Axomat III en 1 uit de Opemus IV), hoef ik niet telkens het filter uit het laadje te halen maar kan gewoon van laadje wisselen bij het vergroten.
Bovenop die ring passen de lampkappen. Ik gebruik er meerdere afwisselend, bijvoorbeeld:
* De kap van de Opemus IIa. Deze heeft een iets andere vorm en kan net wat hoger tussen de nokbalk en het dak gestoken worden. Op deze manier is op de grondplaat een maximale vergroting mogelijk.Er kan wel een niet zo felle lamp in en voor gelijkmatige verlichting is vaak het opaalglas nodig zodat de afdruk wat zachter wordt. Zeker met een grote vergroting van een KB-negatief met hard multigrade-papier neemt de afdruktijd dus flink toe (1,5 minuut of langer is mogelijk). Met 'ouderwets' single-grade papier is het vaak mogelijk rond de halve minuut belichting te blijven.
* De andere lichtkappen. 1 bijvoorbeeld met een 75 Watt opaal-lamp (de standaard lamp) en 1 met een 150 Watt opaal-lamp. Dat scheelt behoorlijk in de tijden. Het is ook mogelijk een halogeen-schijnwerper-lamp te gebruiken bij kleinbeeld of vergrotingen in het midden van het 6x6 negatief. Wisselen van lamp is op deze manier mogelijk zonder de handen te branden.
De lampen zijn natuurlijk ook te gebruiken om met wit licht even de DOKA te verlichten om een afdruk te beoordelen: daarvoor hoeft dan de TL-balk niet aan.
Toevoeging (t/m 2014): In de loop van de tijd zijn er wat veranderingen geweest. Zo zijn er nu droogplankjes aan het dak gemaakt, is de tafel met een steviger onderplaat verlaagd (direct vergroterbord) zodat deze net boven de knieen komt en de vergroter wel verder uit te draaien is: voor een groter formaat papier bruikbaar. De losse tafeldelen van zachtbord zijn grotendeels vervangen door op te klappen tafeldelen om makkelijker 'om te bouwen' en bij de spullen te komen die er onder en er achter liggen. Grotere afdrukken worden buiten de DoKa ter droging gelegd.
En wel: 2 Axomat (kleinbeeld-) vergroters; een 2 en een 3; delen van 4 Opemus-vergroters (2a, 3 en 4).
Andere delen van de originele vergroters zijn in gebruik in de 'scanner', zie "Opemus Als Scanner".
Dit om het meest mogelijke te halen uit deze vergroters in de krappe ruimte.
Het lastigste is de hoogte: de kop van de vergroter zit al snel tegen het dak, gedeeltelijk naast de nokbalk van het huis. Daardoor zijn de formaten waarop vergroot kan worden flink beperkt, incl. uitsnedes van de negatieven.
Een nadeel van een Opemus-vergroter bij het gebruik met kleinbeeldfilm is dat maar een deel van het licht gebruikt wordt voor het kleine negatief (de rest schijnt op de maskers van 6x6 naar kleinbeeld). Dat zorgt voor lange belichtingstijden die bij een beetje vergroting al snel over de minuut heen kunnen komen met multigrade-papier hardheid 4 of hoger met een paar keer gediafragmeerd.
Nu is alles behoorlijk uitwisselbaar tussen de verschillende vegroters en passen bijvoorbeeld de lichtkappen van de Opemus gewoon op de Axomat en is een Axomat vergroter te hangen in de hoofdbuis van de Opemus.
De maximale vergroting van 11x is met de Axomat zelfs met aanpassingen nog niet haalbaar omdat de kop tegen het dak komt maar het is in ieder geval een stuk beter dan met een originele Opemus.
Van onder naar boven de vergroter:
* De grondplaat is een aangepaste plaat waar een 3 op stond die ik gekregen heb. Zonder latjes / pootjes direct op de tafel te plaatsen. In de tafel laten zakken gaat niet want daar is de tafel niet stevig genoeg voor. De standaard-bevestiging van de mast is niet bruikbaar want die steekt onder de plaat uit.
* Aangepast: de masthouder van een Opemus 2a: deze heeft de klemschroef aan de bovenkant van de mast inplaats van aan de onderkant.
De mast is de meest schone (minste roest) die ik heb, zodat alles soepeltjes loopt
Op de grondplaat kan ik voor kleine vergrotingen een vergrotingsbord leggen, of een plankje met spijkertjes zonder kop waar het fotopapier tegen aan komt: voor afdrukken zonder witte randen.
Voor de grotere formaten is dat plankje ook al te dik, dus gebruik ik een papieren vel waar de markeringen van de hoeken van het vel op te tekenen zijn. Het vel gewoon vastzetten met wat plakband. Bij het plaatsen van het vel fotopapier moet je dan natuurlijk goed oppassen dat alles recht ligt en niet bewegen of ademen in de buurt zodat het vel niet verschuift (het ligt los op de plaat).
Zo win je toch een paar centimeter in de hoogte!
Aan de mast zit een klem waarin de eigenlijke vergroter geplaatst wordt. Dat kan naar keuze een Axomat of Opemus zijn. De Axomat II of III of de Opemus III of IV gebruiken hetzelfde systeem en het is dus klik en klem: gewisseld van negatiefformaat.
Bij de Axomat II en bij de Opemus III is geen filterhouder in de kop aanwezig, zodat de houders daarvan (de ringen rond de condensor) lager zijn dan de opvolgers van de Axomat III en de Opemus IV. Hierdoor is bij gebruik van de oudere houders een grotere vergroting mogelijk.
Bij papier met vaste gradatie (/hardheid) maakt dit niets uit, bij multigrade-papier is het lastig werken en is de kwaliteit een stuk minder doordat je het filter dan onder de lens moet houden. Een beetje stof, een reflectie van het licht op het filter of een beweging van het filter door te ademen is voldoende voor wazige foto's..
Gelukkig heb ik veel vaste-gradatie-papier en kan ik de meeste grotere vergrotingen op deze manier maken.
Bij kleine vergrotingen is het meestal makkelijker om de filterhouder te gebruiken. Doordat ik 2 filterlaadjes heb (1 uit de Axomat III en 1 uit de Opemus IV), hoef ik niet telkens het filter uit het laadje te halen maar kan gewoon van laadje wisselen bij het vergroten.
Bovenop die ring passen de lampkappen. Ik gebruik er meerdere afwisselend, bijvoorbeeld:
* De kap van de Opemus IIa. Deze heeft een iets andere vorm en kan net wat hoger tussen de nokbalk en het dak gestoken worden. Op deze manier is op de grondplaat een maximale vergroting mogelijk.Er kan wel een niet zo felle lamp in en voor gelijkmatige verlichting is vaak het opaalglas nodig zodat de afdruk wat zachter wordt. Zeker met een grote vergroting van een KB-negatief met hard multigrade-papier neemt de afdruktijd dus flink toe (1,5 minuut of langer is mogelijk). Met 'ouderwets' single-grade papier is het vaak mogelijk rond de halve minuut belichting te blijven.
* De andere lichtkappen. 1 bijvoorbeeld met een 75 Watt opaal-lamp (de standaard lamp) en 1 met een 150 Watt opaal-lamp. Dat scheelt behoorlijk in de tijden. Het is ook mogelijk een halogeen-schijnwerper-lamp te gebruiken bij kleinbeeld of vergrotingen in het midden van het 6x6 negatief. Wisselen van lamp is op deze manier mogelijk zonder de handen te branden.
De lampen zijn natuurlijk ook te gebruiken om met wit licht even de DOKA te verlichten om een afdruk te beoordelen: daarvoor hoeft dan de TL-balk niet aan.
Toevoeging (t/m 2014): In de loop van de tijd zijn er wat veranderingen geweest. Zo zijn er nu droogplankjes aan het dak gemaakt, is de tafel met een steviger onderplaat verlaagd (direct vergroterbord) zodat deze net boven de knieen komt en de vergroter wel verder uit te draaien is: voor een groter formaat papier bruikbaar. De losse tafeldelen van zachtbord zijn grotendeels vervangen door op te klappen tafeldelen om makkelijker 'om te bouwen' en bij de spullen te komen die er onder en er achter liggen. Grotere afdrukken worden buiten de DoKa ter droging gelegd.